Maar driftig aan het koffer pakken geslagen. Morgen wordt gegarandeerd één van die dagen, dus vooral zorgen dat je alles wat je van te voren gedaan kunt hebben, ook hebt. Kasten leegruimen in de inhoud in de koffers donderen. Thuis zie ik wel hoe ik de boel ingepakt heb. Bijkomend voordeel is dat als de gemiddelde douane ambtenaar zo'n koffer ziet, de koffer maar zelden voor inspectie gaat. Vooral als je erbij verteld dat je een thuisvliegend zeeman bent.
Uiteraard heeft elke zichzelf respecterende douanier dat op drie mijl al gezien, maar een bevestiging van dat feit is nooit weg. Maar een beetje ervaren douanier heeft er iets op tegen om tussen de ongewassen pendekken te gaan zitten graaien. Ik vraag me af waarom. Tenslotte is het hun vak.
Niet dat ik wat te verbergen heb. Ik rook niet en aan alcohol heb ik thuis beter spul staan dan dat je op de gemiddelde luchthaven kunt meeslepen. En voor de paar centen die je op die manier kunt besparen, dat is me de moeite niet waard.
Als de kasten leeg zijn kunnen die ook gesopt worden. Altijd weer gek dat in een doodgewone kast, die zo goed als altijd dicht is, toch stof komen kan. Geeft niks, daarvoor zijn sopdoeken uitgevonden.
Vanochtend met de leerling aan het azimutten geweest. Voor hem is dat nog een oefening in cijferwerk, maar de bedoeling is uiteindelijk dat het cijferwerk goed moet zijn en dat je daarmee het kompas controleert. Dat is een gedachtensprong die iedereen moet leren maken. Punt is natuurlijk dat je wel goed cijferwerk moet afleveren.
Vanochtend was het cijferwerk in orde, maar had hij scheel over het kompas gekeken. Niet zo verwonderlijk. Vega stond laag en er was wat bewolking op de kim waardoor de normaal heldere Vega een miezerig vaag sterretje werd. Het scheelde maar drie graden, maar dat is wel voldoende. Weet hij ook hoe het is om onder minder optimale omstandigheden te peilen.
Een half uurtje later zag ik hem weer bezig. Hij had het toch niet kunnen zetten en was op eigen houtje met Sirius begonnen. Hij had even moeite met de identificatie, maar voor de rest ging het prima. Sirius is te vinden door vanuit de gordel van Orion, welbekend van de film Men in Black, een lijn te trekken. Op ongeveer vijf maal de afstand van de gordel staat een erg heldere ster. Dat is Sirius. Probleem blijft natuurlijk om Orion te vinden. Maar als je die een keer gezien hebt en leren herkennen dan komt 'ie uit het uitspansel tevoorschijn als een zere duim.
De helderste sterren van Orion zijn Betelgeuze en Rigel. Rigel is blauwachtig en Betelgeuze is rood. Bovendien schittert ze nog harder dan de andere sterren. Als ik de astronomen mag geloven komt dat doordat Betelgeuze Nova aan het worden is. De eerste tekenen daarvan is het uitstoten van enorme gaswolken waardoor ze sterk in helderheid varieert. Volgens de theorie zou ze binnen nu en tweehonderd jaar Nova kunnen worden, en daarmee één van de helderste objecten aan de hemel, volle maan inbegrepen. Misschien dat we dat nog meemaken.
Daarna kon ik het niet laten om een beetje gyrokompas theorie op te lepelen. Je moet die jonge gasten wel laten weten dat ze het nog helemaal niet weten.
Een gyrokompas is gebaseerd op de gyroscoop. Een gyroscoop is een tol die of extreem zwaar is, of extreem snel draait. Of beide uiteraard, maar dat komt zelden voor. Om het aanschouwelijk te maken voldoet een los fietswiel. Hou het beet aan de as en geef een slinger zodat ze zo hard mogelijk gaat draaien. Als je vervolgens het draaiende wiel probeert te laten kantelen wil hij plotseling de andere kant op. Dat is het gyroscopisch effect. Elk draaiend object heeft het. Het is echter vrij zwak, vandaar dat het alleen bij snelle draaiingen of zware objecten merkbaar wordt. Overigens is niet het gewicht echt van belang, maar het oppervlaktetraagheidsmoment van de doorsnede. Een fietswiel is niet zo zwaar maar het meeste gewicht zit aan de buitenkant, en daar gaat het om.
Een draaiende tol wil altijd zijn stand in de ruimte bewaren. Wordt er een koppel op uitgeoefend (het kantelen van het fietswiel) dan volgt er een beweging die negentig graden staat op de richting van dat koppel. Daar is een wiskundige vergelijking voor, zodat als je de gegevens van de tol hebt, je de reactie kunt berekenen. Helaas is dat vrij ingewikkeld.
De as van een vrije gyroscoop, die zonder wrijving kan draaien, zal op aarde een cirkel gaan beschrijven, waarvan het middelpunt een van de polen is. Kunst. De gyroscoop blijft zijn vaste stand behouden en de aarde draait er in vierentwintig uur omheen.
Als je nou een gewichtje onder de gyroscoop hangt, zal, als de gyro gaat kantelen onder invloed van de beweging van de aarde, er een koppen op de as worden uitgeoefend. Gevolg is dat de gyro in horizontale richting gaat draaien. Kantelt de gyro achterover draait de as de ene kant op, kantelt zij voorover dan de andere kant. Daarmee zal de as geen cirkel maar een ellips gaan beschrijven.
Als je nou die horizontale draaiing gaat dempen, hydraulisch of pneumatisch, dan wordt die ellips een spiraal. Uiteindelijk zal de gyroscoop tot rust komen met de as in de richting van één van de polen. Hij is daarmee noordzoekend gemaakt.
De praktijk is een stuk ingewikkelder, maar het principe is eenvoudig, toch?